‘ఆరావళి’కి పొంచి ఉన్న పెనుముప్పు

పులులు, సింహాలు, చిరుతలు వంటి అన్యదేశ, ఆకర్షణీయమైన జాతులను కంచె వేసిన ఆవరణలలోకి ప్రవేశపెట్టాల నే ప్రణాళిక ఒక ప్రధాన వివాదాస్పద అంశం అని హెచ్చరిస్తున్నారు. 10,000 ఎకరాల అటవీ ప్రాంతాన్ని కంచె వేయడం వినాశకరమైనదని పరిరక్షణ నిపుణులు వాదిస్తున్నారు. ఇది హర్యా నాలోని కీలకమైన, చివరిగా మిగిలి ఉన్న క్రియాత్మక వన్యప్రాణుల కారిడార్‌ను ముక్కలు చేస్తుంది. ఇది మంగర్ బని, అసోలా అభయారణ్యాలకు అనుసంధా నిస్తుంది. చిరుతలు, చారల హైనాలు, సాంబార్ జింకలు, తేనె బ్యాడ్జర్‌ల వంటి స్థానిక జాతులు ఉపయోగించే ఈ ప్రాంతాన్ని విచ్ఛిన్నం చేయడం స్థానిక వన్యప్రాణుల స్వేచ్ఛా కదలికను అడ్డు కుంటుంది. సహజ ఆహార గొలుసులను దెబ్బతీస్తుంది. మానవ -వన్యప్రాణుల సంఘర్షణను పెంచుతుంది.

హర్యానా ప్రభుత్వం, మొదటగా మే 2022లో తన పర్యాటక శాఖ ద్వారా, గురుగ్రామ్, నుహ్ జిల్లాల్లోని 10,000 ఎకరాల ఆరావళి కొండ ప్రాంతంలో ‘ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద క్యూరేటెడ్ సఫారీ పార్క్’ (Aravali Park) ఏర్పాటు చేయాలని ప్రతిపాదించింది. ఈ ప్రాజెక్ట్ ప్లాన్‌లో జంతువుల ఆవరణలు, అతిథి గృహాలు, పరిశోధనా కేంద్రాలు, హోటళ్ళు, రెస్టారెంట్లు, ఆడిటోరియంలు, వినోద ఉద్యానవనాలు, మానవ నిర్మిత సరస్సులు, సమావేశాల కోసం సఫారీ క్లబ్, రిటైల్ స్థలాలు వంటి విస్తృతమైన మౌలిక సదుపాయాలు ఉన్నాయి. ఈ ప్రాజెక్ట్ కోసం గుర్తించిన భూమి పర్యావరణపరంగా ముఖ్యమైనది. ఇవి పంజాబ్ భూసంరక్షణ చట్టం, 1900 కింద నోటిఫై చేసిన ప్రాంతాలు. ఆరావళి (Aravali Park) ప్లాంటేషన్ ప్రాజెక్ట్ కింద అటవీ ప్రాంతంగా పేర్కొన్న భూమి ఉంది. ముఖ్యంగా, ఆరావళి జూ సఫారీ పార్క్ ప్రాజెక్ట్ కోసం నిధులలో గణనీయమైన భాగం గ్రేట్ నికోబార్ ద్వీపంలో ప్రణాళిక చేసిన వినాశకరమైన మెగా ప్రాజెక్ట్ కారణంగా అటవీ నష్టానికి పరిహార చెల్లింపుల నుండి సేకరిస్తున్నారు.

Also Read: జూబ్లీహిల్స్ అభ్యర్థి దానం?

ప్రతిపాదిత ఆరావళి పార్క్(Aravali Park) దీని పరిమాణం కంటే ఐదు రెట్లు పెద్దదిగా ఉంటుంది. ఇందులో ఒక పెద్ద హెర్పెటేరియం (సరీసృపాలు, ఉభయచరాల కోసం జంతుశాస్త్ర ప్రదర్శన స్థలం), పక్షిశాల/పక్షి ఉద్యానవనం, పెద్దపిల్లుల కోసం నాలుగు మండలాలు, శాకాహారుల కోసం పెద్ద ప్రాంతం, అన్యదేశ జంతు పక్షుల కోసం ఒక ప్రాంతం, నీటి అడుగున ప్రపంచం, ప్రకృతి దారులు, సందర్శకులు, పర్యాటక మండలాలు, బొటానికల్ గార్డెన్‌లు, బయోమ్‌లు, భూమధ్యరేఖ, ఉష్ణమండల, తీరప్రాంత, ఎడారి మొదలైనవి ఉంటాయి అని ప్రభుత్వం ప్రకటించింది. అయితే, హర్యానా జూ సఫారీ ప్రాజెక్ట్ ప్రాథమికంగా ఒక వాణిజ్య పర్యాటక కార్యక్రమంగా ఉందని, ఇది ఈ ప్రాంతపు జీవావరణం, వన్యప్రాణులు, స్థానిక సమాజాలకు తీవ్రమైన, కోలుకోలేని ప్రతికూల పరిణామాలను కలిగి ఉంటుందని పర్యావరణవేత్తలు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. పరిరక్షణ జీవశాస్త్రవేత్త నేహా సిన్హా, ఈ పార్క్ ‘చివరిగా పనిచేస్తున్న ఆరావళి వన్యప్రాణుల కారిడార్’ లో ఉన్న వన్యప్రాణులను స్థానభ్రంశం చేస్తుందని ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. పైగా, ఆ భూమికి సమీపంలో నివసించే వారు పార్కు కోసం స్థలం కోసం తమ ఇళ్లను కూల్చివేస్తారని భయపడుతున్నారు.
క్షేత్రస్థాయి సామాజిక ఉద్యమ కార్యకర్తలు, పర్యావరణ శాస్త్రవేత్తలు, వాతావరణ శాస్త్రవేత్తలు, పర్యావరణ పరిశోధకులు, న్యాయవాదులతో కూడిన నేషనల్ అలయన్స్ ఆఫ్ పీపుల్స్ మూవ్‌మెంట్స్ (ఎన్‌ఎపిఎం) ఏర్పర్చిన వేదిక నేషనల్ అలయన్స్ ఫర్ క్లైమేట్ అండ్ ఎకలాజికల్ జస్టిస్ (ఎన్‌ఎసిఇజె) ఈ విషయమై కేంద్ర పర్యావరణ, అడవులు, వాతావరణ మార్పుల మంత్రికి, హర్యానా ముఖ్యమంత్రికి ఒక వినతిపత్రం పంపింది.

ప్రతిపాదిత ఆరావళి జూ సఫారీ పార్క్‌ను వెంటనే వదిలివేయాలని డిమాండ్ చేస్తూ, అందుకు పలు ప్రత్యామ్నాయాలను కూడా సూచించింది. అదే సమయంలో పెళుసైన ఆరావళి పర్యావరణ వ్యవస్థను సమర్థవంతంగా పరిరక్షించడం, సామాజిక హక్కులను, అటవీ హక్కుల చట్టాన్ని సమర్థించవలసిన అవసరాన్ని కూడా నొక్కి చెప్పింది. ఈ ప్రాజెక్ట్ ఆరావళి అడవులపై పశుగ్రాసం, వంట చెరకు, ఇతర వనరుల కోసం ఆధారపడిన స్థానిక సమాజాల జీవనోపాధి, హక్కులను బెదిరిస్తుందని హెచ్చరించారు. పరిహార అటవీకరణ కోసం 24,353 హెక్టార్లను ‘రక్షిత అడవి’గా ప్రకటించిన తరువాత, హర్యానా ప్రభుత్వం భూమిపై అన్ని సమాజ, వ్యక్తిగత హక్కులను 30 సంవత్సరాల పాటు నిలిపివేసింది.

పర్యావరణ పరిశోధకురాలు, న్యాయవాది మీనాక్షి కపూర్ ప్రకారం, ‘ఈ చర్య భారతీయ అటవీ చట్టం, 1927కి విరుద్ధం. షెడ్యూల్డ్ తెగలు, ఇతర సాంప్రదాయ అటవీ నివాసుల (అటవీ హక్కుల గుర్తింపు) చట్టం, 2006 (ఎఫ్‌ఆర్‌ఎ)ని నేరుగా ఉల్లంఘిస్తుంది. అంతేకాకుండా, ఈ ప్రాజెక్ట్ ఈ ప్రాంతంలో నివసిస్తున్నప్పటికీ అధికారిక భూమి హక్కులు లేని సుమారు 100 ఆర్థికంగా బలహీన కుటుంబాలు స్థానభ్రంశం చెందే ప్రమాదం ఉంది. పులులు, సింహాలు, చిరుతలు వంటి అన్యదేశ, ఆకర్షణీయమైన జాతులను కంచె వేసిన ఆవరణలలోకి ప్రవేశపెట్టాలనే ప్రణాళిక ఒక ప్రధాన వివాదాస్పద అంశం అని హెచ్చరిస్తున్నారు. 10,000 ఎకరాల అటవీ ప్రాంతాన్ని కంచె వేయడం వినాశకరమైనదని పరిరక్షణ నిపుణులు వాదిస్తున్నారు. ఇది హర్యానాలోని కీలకమైన, చివరిగా మిగిలి ఉన్న క్రియాత్మక వన్యప్రాణుల కారిడార్‌ను ముక్కలు చేస్తుంది. ఇది మంగర్ బని, అసోలా అభయారణ్యాలకు అనుసంధానిస్తుంది. చిరుతలు, చారల హైనాలు, సాంబార్ జింకలు, తేనె బ్యాడ్జర్‌ల వంటి స్థానిక జాతులు ఉపయోగించే ఈ ప్రాంతాన్ని విచ్ఛిన్నం చేయడం స్థానిక వన్యప్రాణుల స్వేచ్ఛా కదలికను అడ్డుకుంటుంది. సహజ ఆహార గొలుసులను దెబ్బతీస్తుంది. మానవ -వన్యప్రాణుల సంఘర్షణను పెంచుతుంది.

పర్యావరణ శాస్త్రవేత్త మలైకా మాథ్యూ చావ్లా అభిప్రాయం ప్రకారం, పర్యాటకం కోసం కొన్ని ‘విదేశీ’ జాతులపై దృష్టి పెట్టడం వల్ల ఆరావళి ప్రస్తుతం మద్దతు ఇస్తున్న అనేక అంతరించిపోతున్న స్థానిక జాతుల నిర్లక్షానికి గురయ్యే ప్రమాదం ఏర్పడుతుంది. తద్వారా వాటి మనుగడ, శ్రేయస్సును ప్రతికూలంగా ప్రభావితం చేస్తాయి. ఆరావళి శ్రేణి (Aravali Park) ఒక కీలకమైన పర్యావరణ లక్షణం. ఇది ఎడారీకరణకు వ్యతిరేకంగా సహజ అవరోధంగా పనిచేస్తుంది. నీటిలోటు జాతీయ రాజధాని ప్రాంతానికి కీలకమైన భూగర్భజల రీఛార్జ్ జోన్‌గా పనిచేస్తుంది. వాయువ్య భారతదేశంలోని 4 రాష్ట్రాలలో విస్తరించి ఉన్న ఆరావళి శ్రేణి పరిరక్షణ కోసం వాదించే పౌరసమాజ సమూహం పీపుల్ ఫర్ ఆరావళి వ్యవస్థాపకురాలు నీలం అహ్లువాలియా హర్యానా ఆరావళిలోని 10,000 ఎకరాలలో జూ సఫారీలో హోటళ్ళు, క్లబ్బులు, రోడ్లు, వినోద ఉద్యానవనాలు, ప్రకృతి దృశ్యాలతో కూడిన తోటలు మొదలైన వాటితో సహా విస్తృతమైన నిర్మాణంలో వృక్షసంపదను తొలగించడం, సూక్ష్మ ఆవాసాలను నాశనం చేయడం, ఈ ప్రాంతపు జలాశయాలను దెబ్బతీయడం వంటివి ఉంటాయి’ అని హెచ్చరించారు.

ఇది గురుగ్రామ్, నుహ్ జిల్లాల్లో ఇప్పటికే తీవ్రంగా క్షీణించిన భూగర్భజల పట్టికపై అపారమైన ఒత్తిడిని కలిగిస్తుందని ఆమె తెలిపారు. పర్యాటకుల ప్రవాహం వ్యర్థాల ఉత్పత్తి, కాలుష్యం, శబ్దాన్ని పెంచుతుందని, ఇది పెళుసైన పర్యావరణ వ్యవస్థను మరింత కలవరపెడుతుందని ఆమె ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. ఇప్పటికే అక్రమ నిర్మాణం, ప్రబలమైన అక్రమ మైనింగ్, మిశ్రమ వ్యర్థాలను పారవేయడం, దహనం చేయడంతో పోరాడుతున్న ప్రాంతంలో ఇది చాలా ఆందోళనకరమైనదని ఆమె వివరించారు. ఈ ప్రాజెక్టు ప్రధాన లక్ష్యాలు వాణిజ్యపరమైనవని, పర్యావరణ పరిరక్షణ ఏమాత్రం కాదని పర్యావరణవేత్తలు స్పష్టం చేస్తున్నారు. పర్యాటక శాఖలో ఈ ప్రాజెక్టు మూలం, మౌలిక సదుపాయాలు, వినోదంపై ఎక్కువగా దృష్టి సారించిన తప్పనిసరి భాగాల జాబితా దాని నిజమైన ఉద్దేశాన్ని ద్రోహం చేస్తున్నాయని భావిస్తున్నారు. ఈ ప్రాజెక్ట్ అటవీ సంరక్షణ (సవరణ) చట్టం, 2023లోని వివాదాస్పద లొసుగును ఉపయోగించుకుంటున్నట్లు కనిపిస్తోందని చెబుతున్నారు.

ఈ చట్టం జూలు, సఫారీలను ‘అటవీ కార్యకలాపాలు’ గా తిరిగి వర్గీకరిస్తుంది. తద్వారా వాటిని కఠినమైన అటవీ క్లియరెన్స్ ప్రక్రియ నుండి మినహాయించింది. ఈ సవరణ ప్రస్తుతం సుప్రీం కోర్టులో సవాలులో ఉంది. హర్యానా ప్రభుత్వం ఈ ప్రాజెక్టు విషయమై ముందుకు సాగే ముందు తీర్పుకోసం వేచిఉండాలని సూచిస్తున్నారు. ఆరావళి పర్యావరణ వ్యవస్థ, పరిరక్షణ అవసరాలకు ప్రాథమికంగా విరుద్ధంగా ఉన్న ఈ ప్రతిపాదనలను పూర్తిగా విరమించుకోవాలని పర్యావరణవేత్తలు స్పష్టం చేస్తున్నారు. వాణిజ్య ఉద్యానవనానికి బదులుగా, ఆరావళి కోసం శాస్త్రీయ ఆధారిత పరిరక్షణ ప్రణాళికను రూపొందించడానికి ప్రభుత్వం ప్రముఖ పర్యావరణ పరిరక్షకులతో స్వతంత్ర అధ్యయనాన్ని జరపాలని సూచిస్తున్నారు. కమ్యూనిటీ హక్కుల సస్పెన్షన్‌ను ఉపసంహరించుకొని, అటవీ హక్కుల చట్టం, 2006ను సరిగ్గా అమలు చేయాలని ఎన్‌ఎసిఇజె హర్యానా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని కోరింది.

కమ్యూనిటీ అటవీ హక్కులను గుర్తించడం, స్థానిక ప్రజలు తమ అడవులను స్థిరంగా నిర్వహించడానికి అధికారం ఇవ్వడం పరిరక్షణకు మరింత ప్రభావవంతమైన, న్యాయమైన విధానం అని సూచిస్తున్నారు. ఆరావళి జూ సఫారీ పార్కుకు ప్రత్యామ్నాయంగా, ఈ ప్రాంతపు స్థానిక వన్యప్రాణులు, స్థానిక సంస్కృతిపై కేంద్రీకృతమై నిజమైన, న్యాయమైన పర్యావరణ పర్యాటక నమూనాను అభివృద్ధి చేయాలని చెబుతున్నారు.స్థానిక జీవావరణ శాస్త్రాన్ని పునరుద్ధరించడంపై దృష్టి సారించిన గురుగ్రామ్‌లోని అత్యంత విజయవంతమైన 400 ఎకరాల ఆరావళి బయోడైవర్శిటీ పార్క్ పెద్ద స్థాయిలో పునరావృతం చేయడానికి ఒక అద్భుతమైన నమూనా అని పేర్కొంటున్నారు. ఇటువంటి చొరవ స్థానిక జీవనోపాధిని పెంచుతుందని, ఆరావళి పర్యావరణ సమగ్రతకు హాని కలిగించకుండా పర్యాటక ఆదాయాన్ని సృష్టిస్తుందని స్పష్టం చేస్తున్నారు.

చలసాని నరేంద్ర
98495 69050