యూరోపియన్ దేశాలకు రష్యాపట్ల గలది బద్ధ శత్రుత్వం. ట్రంప్ కన్న ముందు అమెరికాదీ అదే విధానం. ఇపుడు ట్రంప్ తప్పుకున్నా యూరప్ ధోరణిలో మార్పులేదు. అందుకు ఒకే ఒక కారణం కనిపిస్తున్నది. యూరప్‌లో పైన పేర్కొన్న బ్రిటన్, ఫ్రాన్స్, జర్మనీలకు తమ వలసవాద, సామ్రాజ్యవాద ధోరణులు ఇప్పటికీ మాసిపోలేదు. అందుకే, నాటో కూటమిని నానాటికీ రష్యా వైపు విస్తరించి, చుట్టుముట్టి, లొంగదీసుకుని, అక్కడి అపారమైన వనరులను కొల్లగొట్టే దీర్ఘకాలిక పథకంలో భాగంగా ఉక్రెయిన్‌ను ఒకపావువలే ఉపయోగించుకుంటున్నారు. ఈ శక్తులతో తన గత అనుభవాల దృష్టా తన ఆత్మరక్షణ కోసం రష్యా తన చర్యలు తాను తీసుకుంటున్నది. ఈ విషయం అర్థమైన ట్రంప్, నాటోలో ఉక్రెయిన్ సభ్యత్వ అంశంపైనే రష్యా ఈ యుద్ధం ఆరంభించినట్లు స్పష్టంగా పేర్కొన్నారు.
మూడేళ్ల ఉక్రెయిన్ యుద్ధం నెమ్మనెమ్మదిగానైనా పరిష్కారం వైపు కదలుతున్నదనే అభిప్రాయం కలుగుతున్న సమయంలో అకస్మాత్తుగా ప్రమాదకరమైన మలుపు తిరిగింది. అది కూడా అతి ప్రమాదరకంగా. ఉక్రెయిన్ రహస్య బలగాలు ఈ నెల ఒకటిన సాహసోపేతంగా, చాకచక్యంగా 41 రష్యన్ యుద్ధవిమానాలను, క్రిమియా వంతెనను పేల్చివేసిన తర్వాత, ఇక రష్యా ప్రతీకార దాడి ఎంత తీవ్రంగా ఉండగలదోనని ప్రపంచమంతా ఊపిరి బిగబట్టి ఎదురు చూస్తున్నది. ఆ దాడి ఓర్షెనిక్ మధ్యంతర శ్రేణి క్షిపణి ప్రయోగాల నుంచి స్వల్పస్థాయి అణ్వస్త్రాల వరకు ఏదైనా కావచ్చునని ఊహాగానాలు సాగుతున్నాయి. రెండింటిలో ఏది జరిగినా అది ఉక్రెయిన్‌కు ఈ మూడేళ్లలో ఎప్పుడూ లేనంతటి విధ్వంసకరమవుతుంది. అదే సమయంలో ఆ తర్వాత నుంచి రెండు వైపులా దాడులు, ఎదురు దాడులతో యుద్ధం ఏ విధంగా పరిణమించేదీ ఎవరూ ఊహించలేరు. యుద్ధం మూడేళ్ల కాలంలో అనేక ఎగుడుదిగుడులను చూసింది. అందుకు పరిష్కారాన్ని అన్వేషించటం మాత్రం గత జనవరిలో డొనాల్డ్ ట్రంప్ రెండవసారి అధ్యక్షుడైన తర్వాత మొదలైంది.
తన కన్న ముందటి అధ్యక్షుడు బైడెన్ ఉద్దేశపూర్వకంగానే యుద్ధం కొనసాగేట్లు చూసారు. యూరోపియన్ దేశాలతో కలిసి ఉక్రెయిన్‌కు అవసరమైన ఆయుధాలు, నిధులు అందజేస్తూపోయారు. అయినప్పటికీ ఉక్రెయిన్ గెలవకపోవటమే గాక పెద్ద ఎత్తున నష్టాలు ఎదుర్కొంటూ భూభాగాలను 20 శాతం వరకు కోల్పోయినా, అధ్యక్షుడు జెలెనెస్కీని రష్యాతో తమ వైరంలో ఒక పావుగా ఉపయోగించుకుంటూ పోయారు తప్ప రాజీ పడనివ్వలేదు. ట్రంప్ కూడా మొదట ఉక్రెయిన్‌కు మద్దతు దారే అయినా, తర్వాత ఆలోచనలు మారాయి. యుద్ధాలు, ప్రాణనష్టాలు గాక రాజీలు జరగాలని, తాను గెలిచినట్లయితే ఆ దిశగా ప్రయత్నించగలనని ప్రచార సమయంలోనే పలుమార్లు ప్రకటించారు. గెలిచిన వెంటనే ఆ ప్రయత్నాలు ప్రారంభించారు కూడా. రాజీమార్గం ఏమిటన్న విషయమై తన సూచనలు తాను ఇదమిత్థంగా చేసారు. కాని, ట్రంప్ వైఖరిని ప్రచార కాలంలోనే వ్యతిరేకించిన జెలెనెస్కీ, యూరోపియన్ దేశాలు, రాజీ ప్రయత్నాలను భంగపరిచేందుకు మొదటినుంచి ఈరోజు వరకు తమ ప్రయత్నాలు తాము చేస్తూ వస్తున్నాయి. అంతేకాదు ట్రంప్‌ను ఏదో విధంగా బైడెన్ మార్గానికి మళ్లించి రష్యా పై యుద్ధంలో భాగస్వామిని చేయజూస్తున్నాయి.
వీటన్నింటి మధ్య ట్రంప్, రష్యా ఉక్రెయిన్‌లను తన పద్ధతిలో తాను ముఖాముఖిగా పరస్పర చర్చల కోసం ఒప్పించగలిగారు. ఆమేరకు రెండు దేశాల ప్రతినిధులు టర్కీ నగరం ఇస్తాంబుల్‌లో మే 16 న సమావేశమై, కొందరు యుద్ధ ఖైదీల మార్పిడి కోసం అంగీకరించటం మినహా మరేమీ చేయలేకపోయారు. తర్వాత ఈ నెల 2 న మరోమారు అక్కడే చర్చించి మరి కొందరు ఖైదీల విషయమై అంగీకారానికి వచ్చారు. రెండు చర్చల మధ్య మరొక పురోగతి కనిపించింది. అది, సమస్య పరిష్కారానికి ఎవరి షరతులు ఏమిటో లిఖిత పూర్వక పత్రాలను ‘మెమోరాండాల’ పేరిట అందజేసుకోవటం. ఆ విధంగా రెండడుగులు ముందుకు పడిన మీదట మునుముందు చర్చలలో ఏ రాజీలు కుదిరి సమస్య ఒక కొలిక్కి వచ్చేదో తెలియదు. కాని, సరిగా ఆ రెండవ విడత చర్చలకు ముందు రోజున ఉక్రెయిన్ రహస్య బలగాలు రష్యన్ వైమానిక స్థావరాలపై భీకరమైన దాడులు జరిపాయి. నిజానికి ఆ దాడుల దరిమిలా రష్యన్లు వెంటనే ఇస్తాంబుల్ చర్చలను బహిష్కరించి ఉండవలసింది. సర్వసాధారణంగా జరిగేది అదే. కాని వారు ఆశ్చర్యకరంగా చర్చలకు వెళ్లారు. అటువంటి నిర్ణయానికి కారణాలను చెప్పలేము గాని, తమ పక్షాన మాత్రం యథావిధిగా ఖైదీల మార్పిడి ఒప్పందం చేసుకుని, తమ షరతుల మెమోరాండాన్ని ఎదుటి పక్షానికి అందజేసి, వారి పత్రాన్ని తీసుకుని వచ్చి వేసారు.
కేవలం ఊహాగానం చేయాలంటే ఇందులో మూడు కనిపిస్తున్నాయి. రాజీని ప్రతిపాదించింది ట్రంప్ అయినందున ఆ ప్రకారం తాము చర్చలలో పాల్గొంటున్నట్లు చూపటం. పరిష్కారం కోసం తాము గతం నుంచి చెప్తున్న షరతులను పునరుద్ఘాటించటం. ఉక్రెయిన్‌తో యుద్ధాన్ని పరిష్కారం జరిగే వరకు యథావిధిగా కొనసాగించటం. ప్రస్తుతం అది ఉక్రెయిన్ దాడికి దీటుగా ఉండగలదని ఆచరణలో ప్రదర్శించటం. పైన అనుకున్నట్లు ఉక్రెయిన్ దాడి అసాధారణమైనది. కనుక, అందుకు దీటుగా రష్యా ఎదురు దాడి ఏ విధంగా ఉండవచ్చునన్నది మనం వేచిచూడవలసిన విషయం. దాని తీవ్రతను బట్టి ఈ మలుపు ఎంత తీవ్రమయేదీ కనిపిస్తుంది. గమనించదగినదేమంటే చర్చలకు ఇరువురిని ఒప్పించిన ట్రంప్ ఇంతవరకు ఈ పరిణామాలపై ఎటువంటి వ్యాఖ్యలు చేయలేదు. దాడి గురించి ఆయనకు ముందుగా సమాచారం లేదని మాత్రం తన అధికారులు ప్రకటించారు. చిన్నచిన్న వాటికి కూడా స్పందించే స్వభావం గల అమెరికా అధ్యక్షుడు ఇంత తీవ్రమైన విషయమై మౌనం వహించటం ఆశ్చర్యకరం. జెలెనెస్కీ పట్ల మొదటి నుంచి సదభిప్రాయం లేని ఆయనకు ఈ చర్యపట్ల ఆగ్రహం కలిగి ఉంటుందని, ఏదో కారణం వల్ల బయటకు మాట్లాడలేకపోతున్నారని అనుకోవచ్చునేమో.
ఉక్రెయిన్ దాడి దృష్టా కొన్ని ఆసక్తికరమైన ప్రశ్నలు ముందుకు వస్తున్నాయి.
జెలెనెస్కీ స్వయంగా వివరించిన దానిని బట్టి, ఆ దాడికి సన్నాహాలు 18 నెలలుగా జరుగుతున్నాయి. అనగా, రష్యన్ వైమానిక స్థావరాల సమీపంలో గల ట్రక్కుల నుంచి డ్రోన్లను ఎపుడంటే అపుడు ప్రయోగించగల అవకాశం ఉంది. అటువంటపుడు సరిగా ఇస్తాంబుల్ చర్చల ముందు రోజునే ఆ పని ఎందుకు చేసినట్లు? దానిని బట్టి ఆ చర్చలు, రాజీలు ఉక్రెయిన్‌కు, దానిని వెన్నంటి నిలుస్తూ యుద్ధానికే రెచ్చగొడుతున్న బ్రిటన్, ఫ్రాన్స్, జర్మనీ వంటి యూరోపియన్ దేశాలకు ఇష్టం లేదనుకోవాలి. అంతటి తీవ్రమైన దాడులకు భయపడిపోయి రష్యా తమ షరతుల ప్రకారం రాజీకి రావాలి లేదా యుద్ధం కొనసాగుదలకు సిద్ధపడాలి. తాము కోరుతున్న ప్రకారం అమెరికా అధ్యక్షుడు బైడెన్ వలెనే యుద్ధంలో భాగస్వామి కావటం లేదు గనుక, తాము ఆయనను లెక్క జేయబోమనే సందేశం పంపాలి. అమెరికా ఉపసంహరించుకున్నా ఉక్రెయిన్‌కు “చివరికంటూ” మద్దతు నివ్వగల మని ఇప్పటికే ప్రకటించినందున, ఆ ప్రకారం వ్యవహరించాలి.
ఈ దాడి వెనుక జెలెనెస్కీ ఒక ప్రకటన చేస్తూ, ఒకవేళ రష్యా తిరిగి దాడి జరిపితే తాము “ఇప్పటికన్నా” పెద్ద దాడి జరపగలమనటం గమనించదగ్గది. అనగా, ఉక్రెయిన్, యూరప్‌లు కలిసి యుద్ధాన్ని కొనసాగించేందుకు, రష్యన్ ప్రతిపాదనలను ఎంతమాత్రం అంగీకరించకపోయేందుకు సిద్ధపడ్డాయనే అభిప్రాయం కలుగుతున్నది. ట్రంప్ మౌనం ఈ పరిస్థితి అంతా అర్ధమైనందువల్లనేనా? యూరోపియన్ దేశాలకు రష్యాపట్ల గలది బద్ధశత్రుత్వం. ట్రంప్ కన్న ముందు అమెరికాదీ అదే విధానం. ఇపుడు ట్రంప్ తప్పుకున్నా యూరప్ ధోరణిలో మార్పులేదు. అందుకు ఒకే ఒక కారణం కనిపిస్తున్నది. యూరప్‌లో పైన పేర్కొన్న బ్రిటన్, ఫ్రాన్స్, జర్మనీలకు తమ వలసవాద, సామ్రాజ్యవాద ధోరణులు ఇప్పటికీ మాసిపోలేదు. అందుకే, నాటో కూటమిని నానాటికీ రష్యా వైపు విస్తరించి, చుట్టుముట్టి, లొంగదీసుకుని, అక్కడి అపారమైన వనరులను కొల్లగొట్టే దీర్ఘకాలిక పథకంలో భాగంగా ఉక్రెయిన్‌ను ఒకపావువలే ఉపయోగించుకుంటున్నారు.
ఈ శక్తులతో తన గత అనుభవాల దృష్టా తన ఆత్మరక్షణ కోసం రష్యా తన చర్యలు తాను తీసుకుంటున్నది. ఈ విషయం అర్థమైన ట్రంప్, నాటోలో ఉక్రెయిన్ సభ్యత్వ అంశంపైనే రష్యా ఈ యుద్ధం ఆరంభించినట్లు స్పష్టంగా పేర్కొన్నారు. అందువల్ల, ఉక్రెయిన్‌కు నాటో సభ్యత్వ ప్రసక్తి లేదన్నారు.కాని జెలెనెస్కీ, నాటో సభ్యత్వం తమ హక్కు అంటుండగా, నాటోలో చేర్చుకోవటానికి సంబంధించి తమది ‘ఓపెన్ డోర్ పాలసీ’ అంటున్నారు. ఆ కూటమి పెద్దలు.
ఇది ఒక్కటి చాలు సమస్య మూలాన్ని, యుద్ధ కారణాలను, రాజీచర్చల వైఫల్యాన్ని అర్ధం చేసుకునేందుకు. రష్యా మొదటినుంచి చేస్తున్న ప్రతిపాదనలను, ట్రంప్‌కు చెప్తూ వస్తున్న దానిని, ఆయన కూడా సమంజమైనవని బహిరంగంగా అంగీకరిస్తున్న వాటినే ఇపుడు ఇస్తాంబుల్‌లో కూడా మెమోరాండం రూపంలో ఉక్రెయిన్ ప్రతినిధులకు అందజేసారు. అందులో కొత్త అంశం ఒక్కటైనా లేదు. ఈ విషయాలన్నీ జెలెన్‌స్కీకి యూరోపియన్లకు తెలిసినవే.
కాని, మౌలికంగా వారికసలు రాజీలు, సమస్య పరిష్కారాలు ఇష్టం లేదు. రష్యాను లొంగదీయటం తప్ప. ఎప్పుడైనా ఎవరి షరతులను ఎదుటి పక్షం పూర్తిగా సమ్మతించదు. ఇరువురి షరతుల ప్రాతిపదికగా చర్చలంటూ మొదలవుతే, మధ్యలో ఒక మధ్యవర్తి కూడా ఉన్నందున క్రమంగా అంగీకారాలు కుదురుతాయి. ఆ వైఖరి తీసుకోవటం ప్రధానం. కాని, జెలెనెస్కీ విషయం ఎట్లున్నా తనను తమ ప్రయోజనాల కోసం ఉపయోగించుకుంటున్న యూరోపియన్ల తెరవెనుక పాత్ర కారణంగానే మొన్నటి దాడులు, అది కూడా సరిగా ఇస్తాంబుల్ చర్చల వేళ జరిగాయన్నది స్పష్టం. అది గాక మరొక కారణం ఎంత ఆలోచించినా తోచదు. ఇందుకు రష్యా నుంచి ప్రతి చర్య అన్నది తార్కికం. చివరకు ఈ చర్య ప్రతి చర్యల పరిణామాలు, ఫలితాలు ఏ విధంగా ఉన్నా ఆందోళనకరం కానున్నాయి. ఏదో ఒక మేరకు అన్ని పక్షాలకూ.
టంకశాల అశోక్
దూరదృష్టి
(రచయిత సీనియర్ సంపాదకులు)