మొరాకో దేశ రాజధాని రబాట్ నగరంలో ఆధునికతతో నిండిన షాపులు, సందడిగా ఉన్న వీధుల మధ్య ఓ ప్రశాంతమైన, సాదాసీదాగా కనిపించే పుస్తక దుకాణం ఉంటుంది. బయట నుంచి చూస్తే అది సాధారణంగా కనిపించవచ్చు. కానీ లోపల అడుగుపెడితే, అక్కడ ఓ జీవించే కథ వినిపిస్తుంది. ముహమ్మద్ అజీజ్ అనే 72 ఏళ్ల పుస్తకాల ప్రేమికుడి కథ. గత 43 సంవత్సరాలుగా అదే ప్రదేశంలో ఆయన తన చిన్నపాటి పుస్తక దుకాణాన్ని నడుపుతూ వస్తున్నారు. కాలంతోపాటు ఆ గోడలు పాతవైనప్పటికీ, వాటిలో ఒక ప్రత్యేకమైన శబ్దం వినిపిస్తుంది. పుస్తకాల సువాసన, పాఠకుల జ్ఞాపకాలు ఒక వ్యక్తి జీవితం. ప్రతి ఉదయం నగరం మెలకువ తీయనివేళ అజీజ్ తన దుకాణం తలుపులు తెరిచి, కొన్ని పుస్తకాలను చెక్కబత్తలపై అమర్చి బయట ఉంచుతాడు. ఆ పుస్తకాలు ఎవరి దృష్టిలో పడకపోయినా, అవి అపహృతం కావు – ఎందుకంటే వాటిని ప్రేమతో ఉంచుతాడు.
నిస్సందేహంగా ఇవి పుస్తకాల పట్ల అజీజ్‌కి ఉన్న అపారమైన విశ్వాసానికి నిలువు దృష్టాంతాలు. అజీజ్ కేవలం ఒక బుక్ సెల్లర్ కాదు. – అతను పుస్తకాలను అమ్మడమే కాకుండా, వాటిని చదివే లోతైన పాఠకుడు. రోజుకు ఆరు నుంచి ఎనిమిది గంటలపాటు పుస్తకాలతో గడిపే అతని జీవితం, కేవలం ఉపాధికి సంబంధించినది కాదు. ఫ్రెంచ్, అరబిక్, ఇంగ్లీష్ భాషల్లోని అనేక రచనలు అతను చదివాడు. తాత్విక రచనల నుంచి కవిత్వానికి, చరిత్ర నుంచి సైన్స్ ఫిక్షన్ వరకు అతని చదువు విస్తృతంగా ఉంది. ఇప్పటి వరకు 5000కి పైగా పుస్తకాలు చదివిన అతను, ఒక్కో పేజీని కాదు -ఒక్కో భావాన్ని తన హృదయంలో నిలిపాడు. అతని ముఖంలో ఉన్న ముడతలు, ప్రశాంత చూపు, నిశబ్దమైన చిరునవ్వు ఇవన్నీ అతని జీవితాంత అధ్యయనానికి గుర్తుగా నిలిచాయి. అతని మనసు ఒక జీవించే గ్రంథాలయం లాంటిది.
అక్కడ విక్టర్ హ్యూగో వాక్యాలు రూమీ పదాలతో కలుస్తాయి. అల్బెర్ కామూ తాత్వికత, అరబ్ మేధావుల ఆలోచనలతో ముడిపడుతుంది. చదవడం అతనికి హాబీ కాదు -అది అతని శ్వాస, అతని ఆత్మకు ఆహారం. అతని జీవితం గురించి చెప్పాల్సిన అద్భుత విషయం -అతను పుస్తకాలను ఎలా అమ్మాడో కాదు, ఎలా విశ్వాసంతో ఉంచుతున్నాడో. ఈ కాలంలో సిసి కెమెరాలు, బార్లు, తాళాలు అన్నీ సాధారణం అయ్యాయి. కానీ అజీజ్ తన పుస్తకాలను దుకాణం బయట ఉంచుతాడు. -ఎవరైనా వాటిని తీసుకెళ్లగలిగేలా. అయినప్పటికీ అతనికి భయం ఉండదు. ఎందుకంటే అతని మనసులో ఒక గొప్ప నమ్మకం ఉంది. ఎవరైనా పుస్తకం దొంగతనం చేసే అవకాశంపై ప్రశ్నిస్తే, అతని సమాధానం చక్కగా వస్తుంది. వారు చదవలేని వారు పుస్తకాలు దొంగతనం చేయరు; చదవగలిగే వారు దొంగలు కాలేరు.
ఈ వాక్యం స్వల్పంగా ఉన్నా, దాని వెనుక ఉన్న భావం లోతెన్నెన్నో. అది చదువు, నైతికత, మానవతా విలువలపై ఉన్న విశ్వాసాన్ని సూచిస్తుంది. అజీజ్ నమ్మకం ప్రకారం చదువుతో మనిషిలో మానవత్వం పెరుగుతుంది. పుస్తకం విలువ తెలిసినవాడు దానిని అపహరించడు గౌరవంతో చూస్తాడు. ఈ ఆలోచన తాత్వికంగా గాఢంగా ఉంది. పుస్తకాలు చదవడం ద్వారా మనుషుల మానసికస్థాయి మెరుగవుతుంది. వారిలో దయ, అర్థబోధ, నైతికత పెరుగుతుంది. ముహమ్మద్ అజీజ్ జీవిత కథ, దుకాణం, విధానం – ఇవన్నీ గతంలో మనం చూసిన సంప్రదాయ బుక్ సెల్లర్ సాంస్కృతిక పరంపరను గుర్తుకు తెస్తాయి. ఈ డిజిటల్ యుగంలో, ఇ -బుక్స్, ఆర్టిఫిషియల్ ఇంటెలిజెన్స్, తక్షణ జ్ఞానానికి అలవాటుపడుతున్న కాలంలో, రబాట్ నగరంలోని అజీజ్ పుస్తక దుకాణం ఒక ప్రశాంతతకు, ఆలోచనకు, మానవతకు నిలయంగా మారింది.
ఇక్కడ కేవలం పుస్తకాలు అమ్మకం జరగదు సంభాషణలు వికసిస్తాయి, ప్రశ్నలు మెలుకువ తెస్తాయి, మౌనం కూడా అర్థవంతంగా మారుతుంది. అజీజ్ రూపంలో రబాట్ ప్రజలకూ, పర్యాటకులకూ ఒక జీవించి ఉన్న గ్రంథం, తత్వవేత్త కనిపిస్తారు. అతను కేవలం పుస్తకాల వ్యాపారికి మించి – మానవ నమ్మకానికి, పఠనశక్తికి, సాంస్కృతిక విలువలకు ప్రతీక. అతని కథ మనకెన్నో విషయాలు నేర్పుతుంది. పఠనం అనేది కేవలం జ్ఞానం కోసం కాదు, అది మానవతను పెంచే మార్గం. పుస్తకాలతో మన అనుబంధం, మన వ్యక్తిత్వాన్ని మార్చగలదు. ముహమ్మద్ అజీజ్ లాంటి వ్యక్తుల వల్లే ఈ ప్రపంచం కొంచెం ఎక్కువ ప్రేమికంగా, విశ్వాస పూర్వకంగా, మానవతా దృక్పథంతో ముందుకెళ్తుంది.
ఇక్కడ పుస్తకాలు మాత్రమే అమ్మబడవు – సంభాషణలు పుట్టుకొస్తాయి, ప్రశ్నలు ప్రేరణ కలిగిస్తాయి, మౌనం కూడా అర్థవంతమవుతుంది. అజీజ్ రూపంలో, పాఠకులకు, పర్యాటకులకు – ఒక జీవించేది గ్రంథాలయంగా, తాత్వికునిగా, మానవతా సందేశదారుడిగా కనిపిస్తాడు. ‘పఠనం అనేది కేవలం జ్ఞానానికే కాదు మానవతను వికసింపజేసే మార్గం. పుస్తకాలతో ఉన్న అనుబంధం, మన ఆత్మను తీర్చే ఆహార’. ముహమ్మద్ అజీజ్ లాంటి పుస్తక ప్రేమికులు ఈ ప్రపంచాన్ని మరింత ప్రేమికంగా, నమ్మకంగా, సున్నితమైన మానవతా దృక్పథంతో ముందుకు నడిపించగలవు.
- డా. రవికుమార్ చేగోని,( ప్రధాన కార్యదర్శి, తెలంగాణ గ్రంథాలయ సంఘం, హైదరాబాద్)